نگاهی کوتاه به استان اردبیل

واژه اردبیل‎؛ واژه ای اوستایی است که از دو کلمه آرتا ( مقدس ) و ویل ( شهر ) به معنی شهر مقدس ترکیب شده است. این استان در شمال غرب ایران واقع شده و حدود یک درصد از مساحت کل کشور را در بر می گیرد. این خطه با اهمیت از کشور ایران‏؛ در برگیرنده جاذبه های فرهنگی, اجتماعی, طبیعی و تاریخی متعددی است و با دارا بودن اقتصاد پررونق کشاورزی و دام داری و وجود منابع معدنی غنی در شمار مناطق بااهمیت و پر رونق ایران است. وضعیت خاص زمین شناسی و توپوگرافی منطقه؛ باعث ایجاد چشم اندازهای طبیعی وجذابی شده که نشان از غنای طبیعی منطقه دارد. استان اردبیل به لحاظ ژئوتوریستی در بر گیرنده بالاترین دریاچه آب شیرین جهان درقله سبلان است. سبلان خود به تنهایی شکوه دشت های سبز، عظمت اقتدار و برف پوش آبی های دوردست آسمان را به نمایش می گذارد که در دامنه های آن می توان کمیاب ترین چشم اندازهای اجتماعی و فرهنگی را دید. در سبلان بهار به بهار می توان نظاره گر گر ایل بود که برای نفس کشیدن و برای دست ساییدن به خاک سبلان و برای دویدن در پی گله های گوسفندان و برای شنیدن هیاهوی بی تاب زنبوران عسل و برای استشمام عطر گل های رنگارنگ وحشی و برای سلام دادن به سبلان می آیند. صنایع و معادن صنایع استان اردبیل در دو گروه صنایع دستی و صنایع ماشینی قابل بررسی است. صنایع دستی استان اردبیل بیش تر توسط عشایر و ساکنان شهرها و روستاهای کوچک منطقه صورت می گیرد. از مهم ترین صنایع دستی این استان می‎توان به گلیم، ‌مسند، شال بافی، بافت جوراب‎های پشمی، قلاب بافی، پشتی بافی، خورجین بافی، جاجیم، ورنی و بافته ‎های عشایری اشاره کرد. صنایع ماشینی این منطقه نیز در راستای مواد اولیه موجود در معادن استان شکل گرفته اند. توجه به ویژگی های زمین شناسی و ساختاری تنوع منابع معدنی استان اردبیل در خور توجه است. در بخش شمالی استان ، دشت مغان بخشی از حوضه هیدروکربوری گسترده ای است که از گرگان تا حاشیه جنوبی دریای خزر و شمال استان اردبیل ادامه دارد. در قسمت جنوب شرقی استان (ماسوله ، خلخال ) در رسوبات تخریبی - کربناتی آثاری از کانی سازی سرب ، روی ، مس ، باریت …… دیده شده است. در بخش وسیعی از استان ، ولگانیسم شده سنوزوئیک و هم چنین گرانیتوئیدهای نفوذی این زمان که همراه با محلولهای هیدروترمالی و دگرسانی پیشرفته بوده سبب انباشت ذخایر فلزی مس ، سرب ، روی ، طلا شده است. نواحی مورد نظر بخشی از نوار مس دارد قفقاز - سونگون است که از طریق قوشه داغ، سیلان،مجدر،هشتجین، تامقطع طارم زنجان ادامه می یابد. کشاورزی و دام داری مراتع کوه سبلان و دیگر کوه های استان اردبیل سبب وجود رونق نسبی در دام داری استان اردبیل شده است. در این استان بیش از پنج میلیون واحد دامی، منشأ تولید و عرضه گوشت و ‌محصولات لبنی است. پرورش زنبور و تولید عسل مرغوب یکی دیگر از فعالیت‎های اقتصادی است که در اردبیل رونق بسیار دارد و عسل به عنوان سوغات این شهرستان شهرت ملی یافته است. پرورش نوعی ماهی قزل آلا نیز به نام رنگین کمان در دریاچه طبیعی نئور اردبیل صورت می‎گیرد که از نظر مزه و کیفیت غذایی از بهترین وخوش مزه‎ ترین ماهی ‎ها است. وجه تسمیه و پیشینه تاریخی واژه اردبیل واژه ای اوستایی است که از دو کلمه آرتا ( مقدس ) و ویل ( شهر ) به معنی شهر مقدس ترکیب شده است. به روایت اوستا زرتشت پیامبر ایرانی در کنار رود دائی یتا که امروزه ارس نامیده می شود به دنیا آمد و کتاب خود را در سبلان نوشت و برای ترویج دین خود، روی به شهر بازان پیروز آورد. عده ای به او گرویدند و در این ناحیه جنگی میان زرتشتیان و بت پرستان روی داد که در این جنگ زرتشتیان بر همه روستاها و قصبه های اطراف اردبیل دست یافتند و به افتخار این پیروزی آتشکده ای در اردبیل بنا کردند که امروزه آثار آن در سه فرسنگی این شهر در دهکده ای به نام آتشگاه باقی مانده است. اردبیل در دوره اشکانیان و در میان شهرهای آذربایجان جایگاه ویژه ای داشت. نوشته اند که قهرمانان آذربایجان به نام دهام که از پهلوانان و از نژاد کیان بوده اند، در این دوره از اردبیل برخاسته اند. به این ترتیب، بنای اردبیل را بسیار کهن تر از زمان ساسانی باید دانست. پیش از دوره اسلامی آذربایجان دارای دو مرکز اصلی بود: یکی از این دو مرکز گنجک( به ارمنی گنزک ) بود که همان تخت سلیمان امروزی است، اما نام مرکز دیگر در جغرافیای استرابن از قلم افتاده است. در دوره اسلامی این دو مرکز را شیز و اردبیل خوانده اند. می گویند اردبیل بدون شک مرکز تابستانی آذربایجان بوده است. از اواسط تا اواخر دوره ساسانی، اردبیل به تنهایی مرکز آذربایجان به شمار می رفت و سکه های دوره پارتی و ساسانی در این منطقه با علامت اربارات ضرب می شده است. اردبیل به هنگام فتح آذربایجان به دست مسلمانان هم چنان پایتخت این منطقه و مقر مرزبان آن بود. در دوره ایلخانان گرچه تبریز، به عنوان شهر مهم آذربایجان رو به رشد بود و از لحاظ سیاسی جایگزین اردبیل به شمار می آمد اما اردبیل نیز به عنوان دارالارشاد هنوز از جایگاهی خاص برخوردار بود.اردبیل در دوره صفوی از لحاظ سیاسی و اقتصادی سرآمد شهرهای ایران بود. شاه اسماعیل صفوی قیام خود را از اردبیل آغاز کرد. این شهر در مسیر شاه راه تجاری ایران و اروپا قرار داشت و ابریشم وارده از گیلان، از طریق اردبیل به اروپا صادر می شد. این امر در پیشرفت اقتصادی و افزایش درآمد مردم تاثیری مهم داشت. اردبیل دردوره قاجاریه رونق و شکوه گذشته را باز نیافت و وسعت آن به حدود یک سوم وسعت شیراز می رسید. این منطقه به دلیل قابلیت های بالای اقتصادی, فرهنگی و تجاری در سال 1372 به صورت استان جداگانه از آذربایجان شرقی درآمد و شهرستان ها, شهرها, دهستان ها و روستاهای زیادی را در برگرفت. هر چند اردبیل به استانی مستقل و جداگانه تبدیل شده, اما تاریخ آن با تاریخ سرزمین آذربایجان چندان در آمیخته که بدون توجه به موقعیت تاریخی آذربایجان نمی‎توان سخن از موقعیت تاریخی اردبیل به میان آورد. مشخصات جغرافیایی استان اردبیل در شمال غربی فلات ایران، حدود یک درصد مساحت ایران را تشکیل می‎دهد. این استان از شمال به رود ارس، دشت مغان و بالها رود در جمهوری آذربایجان، از شرق به رشته کوه ‎های طالش و بغرو در استان گیلان، از جنوب به رشته کوه ها، دره ها و جلگه‎های به هم پیوسته استان زنجان و از غرب به استان آذربایجان شرقی محدود است. از نظر مختصات جغرافیایی مدار‎های 45 دقیقه و 37 درجه و 42 دقیقه و 39 درجه شمالی، منتهی الیه شمالی و جنوبی، و نصف النهار‎های 55 دقیقه و48 درجه و سه دقیقه و 47 درجه منتهی الیه غربی و شرقی استان را مشخص می‎کنند. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری این استان دارای 9 شهرستان و تعداد زیادی شهر, دهستان و روستا بوده است. شهرستان های استان اردبیل عبارتند از: اردبیل, بیله سوار, پارس آباد, خلخال, کوثر(گیوی), گرمی, مشگین شهر, نمین و نیر. بر اساس آخرین سرشماری رسمی سال 1375 جمعیت استان اردبیل 1183364 نفر بوده است. بیش ترجمعیت استان؛ آذری زبان هستند و میهمان نوازی و رعایت آداب و رسوم خاص آذری ها از ویژگی های مردم استان است. موقعیت موزه - کاخ موزه - بنا نوع آثار تلفن ایام تعطیل گشایش (قدمت) نشانی استان شهر شماره کد اردبیل اردبیل بقعه شیخ صفی وموزه چینی خانه چینی های دوره صفویه قرآن،فرامین،سکه،لباس 2248855 0451 دوشنبه ها 1370 (صفوی) میدان عالی قاپو " خلخال موزه خلخال باستان شناسی 23299 045242 " 1373 (معاصر) خلخال جنب ساختمان شهرداری " مشکین شهر موزه مشکین شهر باستان شناسی 23773 045252 " 1372 (معاصر) ترمینال " اردبیل حمام آقانقی         (موزه مردم شناسی) بنای تاریخ، مردم شناسی 4448558 0451 سه شنبه ها (صفوی وقاجاری) میدان عالی قاپو- ابتدای خیابان سعدی

نقشه استان اردبیل

نگاهی کوتاه به استان لرستان

نگاهی کوتاه به استان لرستان

اهالی لرستان مردمی مهمان نواز، سخت کوش و صبور هستند و به اعتقادات دینی و اسلامی خود پای بند می باشند. مراسم مذهبی در این استان، خصوصاً برگزاری مراسم عزاداری تاسوعا و عاشورا در خرم آباد و سایر شهرهای استان با شکوه معنوی خاصی برگزار می شوند. مراسم ازدواج در میان مردم استان و به خصوص عشایر با استفاده از موسیقی محلی دارای اهمیت خاص بوده و بسیار دیدنی و جالب می باشد. سن ازدواج در استان (خصوصاً بین عشایر) پایین تر است، لیکن طلاق و جدایی در ازدواج ها کمتر صورت می پذیرد. مراحل مختلف مراسم ازدواج در استان، خصوصاً بین لرها و لک ها بدین ترتیب است: سرنجه گیرو (شناسایی)، کیخایی کنو (خواستگاری)، خرج برو (تعیین شیربها)، شیرینی حرو (شیرینی خوردن)، نکاح کنو (عقد)، داوت (عروسی) و پاگشونه (پاگشایی). سازهای محلی و سنتی این استان کمانچه، سرنا و دهل است. سرنا نواز معروف، مرحوم "شاه میرزا" که در جشنواره آوینیون فرانسه، برترین نوازنده سازهای بادی جهان شناخته شد و لقب مروارید اقیانوس ها را به خود اختصاص داد، اهل این استان بوده است. مکان های دیدنی و تاریخی استان لرستان از مکان های طبیعی و تاریخی بسیاری برخوردار است که مهم ترین آن ها عبارتند از: اشتران کوه و قله های برفگیر آن, غار تمندر, غار بزنوید, غارهای سفید کوه در اطراف خرم آباد, غار منو در اطراف دورود, غارسراب سفید در حوالی بروجرد, غار دوشه, غار زیبای کلماکره, دریاچه زیبای گهر, تالاب های تنگ فنی, دریاچه مصنوعی کیو, رودخانه سیمره, آبشاربیشه, آبشار آب سفید, آبشار افرینه,آبشار تاف, آبشار راوک, چشمه های سیاب, تنگ قلعه, پایین گردنه آستان, ونایی, آب ارم, آب گرداب دارابی, آب اراز, اسل مساله بیک, چشمه کیمهان, چشمه قلقلی, قلعه فلک الافلاک, مناره آجری خرم آباد, گرداب سنگی خرم آباد, سنگ نوشته, پل شاپوری, مقبره زید بن علی, دریاچه کیو, آبشار نوژیان, امام زاده پیر امام, امام زاده قاسم, مقبره شاه زاده ابراهیم, معبد سرخ دم لری, گنبد شاه محمد و تنگ ملاویو. صنایع و معادن صنایع استان لرستان را می توان به دو دسته صنایع دستی و کارخانه ای تقسیم کرد. این استان به واسطه تاریخ و تمدن کهن خود از دست ساخت های فلزی و برنزهای مشهوری برخوردار است. دوره مفرغ را دوره طلایی و شکوفایی هنر و تمدن لرستان می نامند زیرا صنعت کاران مفرغ در این منطقه با استفاده از ساده ترین شیوه های صنعت ریخته گری, قالب سازی و تراشکاری, آثار و اشیای بسیار ارزشمند و هنرمندانه از خود به جای گذاشته اند؛ به طوری که این آثار زینت بخش موزه های بزرگ جهان است. انواع مفرغ ها و آثار مکشوفه دراین استان شامل سلاح و جنگ افزار, قطعات زین و برگ اشیای زینتی, اشیای نذری و ظروف غذاخوری می شوند. توسعه صنعتی استان لرستان در سال های گذشته، به علت سیاست توجه به نقاط محروم و استقرار و ایجاد کارخانه های صنعتی متعدد روبه رشد است. از جمله صنایع راه اندازی شده می توان به صنایع ساختمانی، فلزی، سرامیک، غذایی، پوشاک، شیمیایی و صنایع دستی اشاره کرد. لرستان از لحاظ معادن طبیعی، استانی غنی به شمار می آید. از این جمله معادن می توان به سنگ تراورتن (در چگنی و کوهدشت)، مرمریت (در ازنا، الیگودرز و بروجرد)، فلدسپات، تالک و سیلیس (در بروجرد و الیگودرز و ازنا)، سنگ گچ (در دورود و کوهدشت)، سنگ آهک (درخرم آباد و کوه دشت) و سرب و روی (در الیگودرز) اشاره کرد که بخشی از آن ها مورد بهره برداری قرار گرفته است. کشاورزی و دام داری استان لرستان با توجه به برخورداری از هوای متنوع و رودهای پر آب و خاک آبرفتی حاصل خیز، استعدادی ویژه در کشت محصولات کشاورزی دارد. غلات، چغندر قند و حبوبات، مهم ترین فرآورده های کشاورزی آن محسوب می شوند. در نواحی جنوبی و پاره ای مناطق دیگر استان، محصولات گرمسیری نیز تولید می شود. بازده تولیدات کشاورزی استان لرستان به دلیل استفاده از روش های سنتی، به ویژه در زمین های دیم کوهستانی و پایکوهی، چندان چشم گیر نیست. به جهت وجود مراتع سرسبز و غنی دام داری و دام پروری در این استان پررونق است و در تمام استان رواج کامل دارد. در نواحی مرطوب، پرورش گاو و در میان عشایر و روستاهای خشک تر پرورش گوسفند، بز، مرغ، خروس، غاز، بوقلمون، مرغابی و دیگر طیور رایج است. عده ای از اهالی استان هم به پرورش و نگه داری زنبور و تولید عسل اشتغال دارند. درسال های اخیر، برای افزایش بازدهی توان دام داری این استان، در اطراف شهرهای آن، واحدهای مرغ داری و گاوداری صنعتی نیز تاسیس شده است. مشخصات جغرافیایی استان لرستان در باختر ایران واقع شده و از شمال به استان های مرکزی و همدان، از جنوب به استان خوزستان، از خاور به استان اصفهان و از باختر به استان های کرمانشاه و ایلام محدود می شود. این استان از نظر جغرافیایی بین 46 درجه و 51 دقیقه تا 50 درجه و 3 دقیقه درازای خاوری و 32 درجه و 37 دقیقه تا 34 درجه و 22 دقیقه پهنای شمالی قرار گرفته است. پست ترین نقطه استان لرستان با ارتفاع 500 متر از سطح دریای آزاد در جنوبی ترین ناحیه آن واقع شده است و قله سن بران اشتران کوه با 4050 متر ارتفاع، بلندترین نقطه استان لرستان به حساب می آید که در شرق استان واقع شده است. استان لرستان دارای آب و هوای متنوعی است. در زمستان هنگامی که در شمال استان برف و کولاک و سرمای شدید جریان دارد، قسمت های جنوبی آن از هوای مطبوع و بارانی برخوردار است. بررسی های اقلیمی نشان می دهند که خرم آباد زمستانی معتدل و تابستانی گرم دارد. بروجرد زمستانی سرد و تابستانی معتدل دارد. الیگودرز نیز زمستانی بسیار سرد و تابستانی معتدل دارد. ازنا, الیگودرز, بروجرد, پل دختر, خرم آباد, دلفان, دورود, سلسله و کوهدشت؛ شهرستان های استان لرستانند که هریک دربرگیرنده شهرها و روستاهای متعددی هستند. بر اساس سرشماری سراسری سال 1375 جمعیت این استان 1656000 نفر برآورد شده است. راه های دست رسی به استان لرستان عبارتند از: - خط آهن تهران ـ اهواز که از شهرستان های ازنا و درود نیز می گذرد. ـ راه خرم آباد ـ بروجرد به سوی شمال خاوری به درازای 100 کیلومتر که با ادامه راه به سوی شمال خاوری به درازای 203 کیلومتر به اراک و به درازای 500 کیلومتر به تهران پیوسته است. هم چنین خرم آباد از 60 کیلومتری همین راه از محلی بنام دو راهی، با راهی به درازای 37 کیلومتر به شهر اصفهان پیوسته است. ـ راه خرم آباد ـ اهواز به سمت جنوب به درازای 375 کیلومتر ـ راه خرم آباد ـ الشتر به سوی شمال به درازای 53 کیلومتر. از 40 کیلومتری همین راه، راهی فرعی به هرسین می پیوندد و از این طریق خرم آباد با راهی به درازای 180 کیلومتر به کرمانشاه پیوسته است. وجه تسمیه و پیشینه تاریخی در هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد بعضی از اقوام مهاجر با تصرف سرزمین بین النهرین (میان دو رود) در کوه های زاگرس اسکان یافتند. نام این اقوام به استناد کتیبه های بابلی، آشوری، ایلامی و در آثار بر جای مانده از سارگن- پادشاه مقتدر آکد (2030 – 2048 ق . م) - «لولوبی»، «مانایی»، «کاسی»، «گوتی»، «نایدی»، «آمادا» و «پارسوا» ذکر شده است. تاریخ نگاران، در آریایی بودن لولوبی ها و مانایی ها تردید دارند؛ اما شواهد تاریخی حاکی از آن است که کاسی ها در سال 1600 قبل از میلاد در لرستان کنونی می زیسته اند و محدوده حکومتی آن ها از شمال و خاور لرستان تا اطراف همدان توسعه داشته است. این قوم، در هزاره دوم پیش از میلاد به قصد تصرف بابل دراین شهر نفوذ کردند و بعد از شکست اول از حمورابی (حاکم بابل)، بالاخره توانستند در بابل مستقر شده و دومین سلسله شاهان آن جا را تاسیس کنند. با انقراض این سلسله نوپا (در هزاره دوم پیش از میلاد) توسط دولت مقتدر ایلام، کاسی ها به سمت زاگرس عقب نشینی کردند و خراج گزار ایلام شدند. تا قبل از تسلط اسکندر مقدونی بر این ناحیه، این قوم مانند سدی در برابر توسعه طلبی آشوری ها، در مناطق خاوری مقاومت می کردند. بعد از مدتی، قدرت این قوم کوه نشین به حدی رسید که شاهان سلسله هخامنشی هنگامی که از مسیر فارس به شوش یا از مسیر بابل به اکباتان می گذشتند، هدیه هایی برای ایلات کوهستانی بین راه می فرستادند تا مسیر عبور آن ها را امن نگاه دارند. در دوره ساسانیان،‌ پشتکوه و پیشکوه را خاندان معروف هرمزان اداره می کردند. هرمزان، آخرین فرمان روای این خاندان بود که با حمله اعراب در سال 16 هـ . ق به اسارت درآمد. اعراب پس از فتح «حلوان»، نواحی شمالی لرستان را گرفتند و چند سال بعد در سال 21 هـ . ق، توانستند نهاوند و قسمت جنوبی لرستان را نیز ضمیمه محدوده حکومت خود کنند. سال بعد هنگامی که عمر مناطق تصرف شده را بین لشگریان کوفه و بصره تقسیم می کرد، لرستان ضمیمه کوفه شده و از آن پس جزو ایالت جبال (عراق عجم) به حساب می آمد و تا میانه سده چهارم هجری قمری، حکم ران این منطقه از بغداد یا کوفه تعیین می شد. درهمین قرن، حسنویه کرد این منطقه را به تصرف خود درآورد و خاندان او تا سال 500 هـ . ق بر لرستان تسلط داشتند.هم زمان با استیلای قوم مغول بر ایران، لرستان به دو قسمت لر بزرگ و لر کوچک تقسیم شد. هر یک از این دو قسمت از پیش از استیلای مغول تا مدت زمانی پس از انقراض ایلخانان، امرای نیمه مستقل داشتند. اتابکان لر بزرگ از کردان شام بودند که در اواسط قرن ششم هجری از راه آذربایجان رهسپار ایران شدند و در محدوده اشتران کوه و جلگه های شمالی آن سکونت کردند. آن ها تا نیمه اول قرن نهم هجری (500 – 827 هـ . ق) حکومت کردند و ایذج (مال امیر) را- که خرابه های زیادی از آن باقی مانده- پایتخت خود قرار دادند. سلسله اتابکان با کشته شدن غیاث الدین کاووس (آخرین اتابک) به دست سلطان ابراهیم منقرض شد. اما اتابکان لرکوچک (580 – 1006 هـ. ق) با این که چندین امیر معتبر داشتند و حکومتشان نیز طولانی تر بود، هیچ وقت اهمیت و اعتبار لر بزرگ را پیدا نکردند. آن ها موقعیتشان را تا زمان صفویه حفظ کردند و حتی قلمرو حکومت خود را تا باختر کوه های پشتکوه توسعه دادند. در سال 1006 هـ . ق با کشته شدن شاهوری - آخرین فرد این سلسله - به فرمان شاه عباس اول، این سلسله نیز برافتاد و حکومت لرستان به حسین نامی محول شد. خاندان این والی تا اوایل روی کار آمدن سلسله قاجار، بر لرستان حکومت کردند و حکومت پشتکوه را نیز زمانی حکام بروجرد و زمانی حکام شوشتر به عهده داشتند. این استان هم اکنون یکی از مناطق آرام و امن جمهوری اسلامی ایران است. موقعیت موزه-کاخ موزه- بنا نوع آثار تلفن ایام تعطیل گشایش (قدمت) نشانی استان شهر شماره کد لرستان خرم آباد موزه و قلعه فلک والافلاک دوران پیش از تاریخ، تاریخ و اسلامی 24090 0661 جمعه ها 1376 ساسانی قلعه فلک الافلاک