|
مطالعات تاریخی نشان داده است که پیدایش ملایر از دوره قاجاریه و با اهتمام شاهزادگان قاجار آغاز شده و توسعه یافته است. در گذشته در خاور و باختر شهر فعلی ملایر و با فاصله کمی از آن، دو آبادی وجود داشته که در حال حاضر خرابه های قلعه های آن ها به چشم می خورد. این محلات هسته اولیه شهر ملایر را تشکیل داده و قلعه های آن ها قسمتی از محله های کنونی شهر را نیز در بر می گرفته است. مطالعات انجام شده نشان می دهد که این قلعه احتمالا دارای هفت راه ورودی در اطراف خود بوده است که هر یک به منظوری خاص و جهت افراد به خصوص و در زمان های معینی مورد استفاده قرار می گرفته اند. بیش‌ترین‌جمعیت شهرستان ملایر به کار کشاورزی اشتغال دارند. نوع کشت در این منطقه آبی و دیمی بوده و انواع محصولات در آن به عمل می‌آید.
صنایع دستی یکی از فعالیت های مهم اقتصادی مردم این منطقه بوده و قالی بافی و فرش های جوزان و حسین آباد آن از معروفیت خاصی برخوردار است. هم چنین قالی های معروف به کسب و ننج(دو روستای ملایر) دارای شهرت خاصی هستند که بیش‌تر صادر می‌شوند. در برخی از روستاهای این شهرستان منبت کاری نیز معمول است که بیش‌تر شامل مبل و صندلی و میز می‌شود و از صادرات عمده این شهرستان محسوب می‌شود.
اقتصاد این شهرستان به ترتیب اهمیت مشاغل بر پایه کشاورزی، دام‌داری، باغ‌داری و صنایع دستی نهاده شده است که دیگر فعالیت ها غالبا در کنار کار کشاورزی انجام می شود. منبت کاری که بیش تر شامل مبل و صندلی و میز می شود، از صادرات عمده ملایر به تهران و سایر نقاط است. علاوه بر آن چه گفته شد زنبور داری و پرورش عسل نیز در این شهرستان رایج است. بنابراین انگور، کشمش، شیره انگور، باسلق، گردو، بادام، تره بار، دام زنده، فرآورده های دامی، فرش، آجر، سنگ سیلیس، سرب، نقره، لوازم منبت کاری، عسل، بوقلمون، مرغ و تخم مرغ مهم ترین اقلام صادراتی ملایر را تشکیل می دهند. سنگ های استخراجی از معادن سنگ ساختمانی به مصرف کارخانه های سنگ بری این شهرستان می رسد. به دلیل غنای معادن در این منطقه اغلب کارخانه ها و صنایع در ارتباط با معادن منطقه مشغول فعالیت هستند. شهرستان ملایردارای مکان‌های تاریخی و دیدنی متعددی است.آتشکده باستانی نوشیجان، تالاب آق‌گل، زیستگاه حیات وحش لشگر، دریاچه مصنوعی و مجتمع سیاحتی کوثر، یخچال میرفتاح بوستان سیفیه برج سامن، آرامگاه‌حیقوق نبی(ع)، آرامگاه میررضی‌الدین آرتیمانی، مدرسه علمیه شیخ علی‌خان زنگنه و امام‌زاده اسماعیل سرابی (امام‌زاده کوه) از جمله مهم‌ترین مکان‌های دیدنی و تاریخی شهرستان ملایر به شمار می‌آیند.
صنایع و معادن
سنگ های استخراجی از معادن سنگ ساختمانی به مصرف کارخانه های سنگ بری این شهرستان می رسد. به دلیل غنای معادن در این منطقه اغلب کارخانه ها و صنایع در ارتباط با معادن منطقه مشغول فعالیت هستند. شهرستان ملایر از جهت معادن غیر فلزی به ویژه سنگ سیلیس و سنگ های ساختمانی جزو مناطق غنی کشور محسوب می شود. در شهرستان ملایر جمعا یازده معدن غیر فعال وجود دارد که شامل هفت معدن سنگ سیلیس و 4 معدن سنگ ساختمانی و مرمریت، سنگ گچ و فلدسپات می باشد که هنوز به مرحله استخراج نرسیده است. مهم ترین معادن فعال شهرستان ملایر عبارتند از :
1- معدن سرب و نقره آهنگران
2- معدن سیلیس آبدر
3- معدن سیلیس ازندریان
4- معدن سیلیس یا بارییس
5- معدن فلدسپات چغانی
کشاورزی و دام داری
بیش‌ترین‌جمعیت شهرستان ملایر به کار کشاورزی اشتغال دارند. نوع کشت آبی و دیمی بوده و مهم ترین محصولات کشاورزی در شهرستان ملایر عبارتند از : گندم، جو، بنشن، تره بار و چغندر قند. فرآورده های باغی نیز عبارتند از انگور، بادام، گردو، زرد آلو و سیب که بعضی به صورت تازه و بعضی ( از جمله انگور ) به صورت خشکبار صادر می گردد. انگور مهم ترین محصول شهرستان ملایر محسوب می شود که از آن فرآورده های متنوعی چون شیره انگور، باسلق و کشمکش تهیه می شود. کشمکش ملایر علاوه بر استان های دیگر به خارج از کشور، به ویژه به اروپا صادر می‌شود.
دام‌داری نیز از رشته های اقتصادی مهم شهرستان ملایر به شمار می رود که بیش تر به صورت سنتی رواج یافته و در روستاها به صورت پرورش گوسفند، بز، گاو و گوساله رایج است. هم چنین شیر گاوداری ها به کارخانه شیر پاستوریزه همدان حمل می‌شوند. بعضی از اقلام فرآورده های دامی به خصوص روغن، پنیر و کشک از صادرات مهم این شهرستان به شمار می‌آیند.هم چنین از دیگر فعالیت‌های مهم در این زمینه، پرورش طیور است که گوشت آن به خوزستان و همدان صادر می‌شود. تعداد مرغ‌داری ها و مراکز پرورش طیور در این شهرستان زیاد و قابل توجه است.
مشخصات جغرافیایی
ملایر از شهرستان های استان همدان است که از شمال به شهرستان همدان، از خاور به شهرستان اراک ( استان مرکزی )، از جنوب به شهرستان بروجرد ( استان لرستان ) و از باختر به شهرستان های تویسرکان و نهاوند محدود می‌شود. شهرستان ملایر به سه قسمت مرکزی، جوکار و سامن تقسیم شده و رود حرم آباد مهم ترین رود این شهرستان می باشد. شهرستان ملایر را می توان جزء مناطق کوهستانی دانست که در حوزه سلسله جبال زاگرس قرار گرفته و در این کوه ها عوارض طبیعی جانبی زیبایی های خاصی را بوجود آورده اند. جمعیت شهرستان ملایر بر اساس سرشماری سال 1375 برابر با 062/297 نفر بوده است. اهالی شهرستان ملایر به زبان فارسی با گویش لری صحبت می کنند و دین آنها اسلام و مذهب شان شیعه می باشد.
1- راه آسفالت درجه یک اصلی ملایر – بروجرد به طول 59 کیلومتر به سمت جنوب
2- راه آسفالت فرعی ملایر – نهاوند به سمت جنوب باختر به طول 41 کیلومتر
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
مورخان در مورد وجه تسمیه ملایر نظرهای مختلفی ارائه داده اند. برخی باور دارند که از آن جهت که در زمان مادها با روشن کردن آتش بر روی تپه ها و کوه های این منطقه، اخبار را به سایر مناطق می رساندند، این ناحیه « مل آگر » به معنی تپه آتش نامیده شد. روایت دیگری می گوید که اعراب در زمان حمله به ایران، هنگام عبور از این منطقه به آب دست نیافته بودند و به همین دلیل آن را « ماء لایری » به معنی آب دیده نمی شود خواندند. بعدها منطقه به همین نام معروف شده و ملایر کنونی صورتی از آن عبارت است. ملایر از زمان های بسیار دور منطقه ای آباد و پر جمعیت بوده است. اسامی بعضی از روستاها مانند مانیزان، گوراب، اسکنان و ابنیه و آثار تاریخی به جای مانده منطقه از جمله دژگوراب و تپه نوشیجان حاکی از قدمت تاریخی این منطقه است. بنای شهر فعلی ملایر با حکومت فتح‌علی شاه قاجار در سال 1188 هجری مقارن است که توسط محمد علی میرزا دولتشاه احداث شد و نخست به نام بانی آن دولت آباد خوانده شد، و سپس با انقراض سلسله قاجاریه به ملایر تغییر نام یافت.
|